بیست و پنجمین سالگرد وفات

   مولانا  داکتر محمد سعید « سعید افغانی»

    « ۱۹۲۲  ــ   ۱۹۸۵  میلادی »

محمد سعید  در ده خیر آبـاد ،  قـریه  عمرزئی  ولايت  لغمـان  در یک  فامیل  روحانی ،  تصوفی  و مدرس  در سال  «   ۱۳۰۰ هجری شمسی  »  چشـم به جهـان  گشـود .  

او تعلیمات  ابتدائی از نظم  و نثر دری  و مبادی فقه عبادات  صرف و نحو و رساله های علم  منطق و غیره  را از والدامجد  خود مولوی عبدالمجید  که  از جمله مدرسین  ‎،‎ مجاهدی  نامدار وطن و یکی از  مشایخ  مشهور طریقت قادریه  شریفه  بود ، آموخت و بنابراستعداد خا ص که  داشت بعد از سپری  نمودن  امتحان  فوق العاده  در صنوف  بالا تر  مدرسه عالی دارالعلوم عربی کابل ، شامل  شد.

محمد سعید به  مجرد فراغت و کسب لقـب « مولوی» ؛ به  حيث استاد  در همین  مدرسه مقررشده و بنام  « مولوی سعید افغانی »  شهرت  یافت و درپهلوی آن به تدریس  ، امامت ، وعظ  و نصیحت  و کارهای  فرهنگی  توأم  با نوشتن  مضامین  «  دینی ، اجتماعی  و سیاسی »  پرداخت.  

مولوی  سعید افغانی  در  سال (  ۱۳۲۸  هجری)  به حيث مدير  مدرسه دارالعلوم   نجم المدارس ولايت ننگرهار که در  قریب  جوار  مرقد  مبارک  علامه نجم الدین   مشهور  به « هده صاحب »  شیخ  طریقه  قادریه موقعیت دارد و یکی از دو مشهور ترین  مدارس دینی آن وقت  در افغانستان بود ، توظیف گردید                                                    

او برعلاوه پیشیبرد امور مـدرسه  نجم المدارس  به  کارهای فـرهنگی ، امامت و موعظه های دینی و کار وسیع  سیاسی   برای تنویر  جامعه  پرداخت  و همچنان  جریده  قلمی  را  بنام  «  النجـم  »  را  با  شعار« خدمت  به مردم و وطن » تأسیس کرد. مولوی محمد سعید سعیدافغانی منحیث مدیر مسؤول؛ کار نشراتی آنرا  به  پیش میبرد ،  تا  اینکه  بنابر  فعالیت  های دینی ،  ملی ، اجتماعی و تربیه صدها امام ، مدرس ، قاضی  و عالم  دینی  بعد از  ده سال  خدمت در مدرسه  دارالعلوم  نجم المدارس  به مرکز  افغانستان  «  شهرکابل  »  تبدیل  گردید  که  در  مورد  علت  تبدیلی  موصوف مرحوم مولوی محمد هاشم « کامه وال »  درسال ( ۱۳۶۳‎‎‎ هجری شمسی ) چنین نوشته است: 

( ماه  مبارک رمضان  رسید  و پادشاه  وقت  در جلال آباد  بودند  و در مسکن شاه  « باغ کوکب » سرشته ختم کریم در اثنای نماز تراویح که در مذهب حنفی « رح » عبادت های مسنونه است ګرفته شده بود ، در آن  اشتراک ورزیدند. مدیر صاحب نجم المدارس « مولوی سعید افغانی »  با چند نفر استادان مدرسه نیز در آن ختم شرکت کرده بودند ، درشب اخیر ختم طوریکه  تعامل است  سخنرانی های اجتماعی  و موعظه ها دینی  ایراد  میګردد ، مولوی صاحب محمد سعید سعید افغانی   فرصت را غنیمت  دانسته  بحضور پادشاه آیه  قرآن  کریم  را تلاوت، ترجمه و تفسیر نمودند از اثر درد دل که با آمور وطن و بهبود آن برای بهبود اهل  وطن  داشتند  به جرئت  حق ګوئی  ضمنآ  خطاب به  پادشاه  ګفت: اګر چه  در قانون اساسی ذکر ګردیده که پادشاه  شخصآ واجب الاحترام وغیر مسؤول اند ، آیا  شما فرمانی را  صادر  کرده اید  و از علمآ  و خطبآ خواهش کرده اید  که به یادداشت کلمه بنده  خدا «ج »  در خطبه بشما دوعا بکنند  و بنده  شرعآ به  نزد  خالق  رب العالمین   مسوولیت  داشته  می باشد  بلکه  در ذهنیت عامه کافه ملت و رعیت نیز مسوولیتی  دارید .

خواهش میکنم ؛ تا شخصآ  نیز قبول  زحمت  فرموده به  امور اداره عامه   وطن   توجه  کرده  و جلو خود سریهای بعضی  مامورین  بزرګ را  بګیرید  و  ...   فردا آن  مولوی  صاحب  را وزارت معارف خواسته و به حیث معلم مکتب ابتدائی در شهر کابل مقرر شدند  و مولوی صاحب  به  صبر استقامت از این..... ) 

سعید افغانی   بدون ترس از صدمه حاکمیت  و  قدرتمندان  وقت،  همواره به اداء رسالت  و وظایف ایمانی و وجدانی  پرداخته  و  برای تنویر ا‌ذهان  ملت  و خاصتا  جوانان  کشور در پهلوی  کار های فرهنگی ، تنویری و خطابت ؛ جريده  قلمی  تحت نام  « اخلاق »  را در لیسه عالی حبیبه شهر کابل  تآسیس و به دست نشر سپرد که محترم خلیل  زمر خاطرات  شان  را  تحت  عنوان  « یک معلم و یک رهنمائی  خوب » چنین نوشته است :

( دقیق بیاد  دارم که سال « ۱۳۴۱ هجری شمسی»  بود  و من در صنف  دهم  لیسه حبیبیه  درس میخواندم  . مردی  بلند  قامت ، با وقار و سنګین  که دارای  لباس  منظم  و پاک و تمیز بود ، یکجا با  محترم  محمد یعقوب  سر معلم  مکتب  وارد  صنف  ګردید  و یعقوب خان   موصوف را  اینطور معرفی نمود : او محمد سعید افغانی نام  دارد و پس از این  بشما مضمون تفسیر را تدریس خواهند  نمود ، پس از این معرفی مختصر استاد سعید افغانی به  تدریس آغاز نمود  

او با سایر معلمین علوم  دینی که تا آن دوران من دیده بودم  تفاوت کلی داشت ، موصوف  شمرده و حساب شده  حرف  میزد ،    با حوصله و با تمکین  بود و در طول  دو سالیکه او معلم بود  یکروز هم حالت عصبانیت  و بی موازنګی را از او ندیدیم .

استاد  سعید  افغانی یک معلم  مهربان  بود و به  همه  ګونه  سوالات  شاګردان  پاسخ  میګفت  و این حرفهای استاد  تا کنون در ګوشم طنین انداز است : دین اسلام ،  دین اخوت و دین برادریست ؛ عفو و ګذشت  بر انتقام  و خشونت در آن  برتری  دارد  و.. ) .

سعید افغانی درسال « ۱۳۴۲»  هجری شمسی  مطابق « ۱۹۶۴» ميلادی غرض تحصيلات عالی به پوهنتون   الازهرشریف مصر اعـزام  گردید. موصوف در آنجا  بر علاوه  تحصیلات عالی ،  به  امورفرهنگی  نیز  مصروف شد و بحیث  مسوول  امور نشراتی  «  بخش افغانستان  »  در رادیو قاهره  به معرفی کلتور مـردم افغانستان و روابـط  تاریخی  دو ملت  « افغـان ومصر»  پر داخت  و بعدآ  به پاس خدمات  شایسته  شان در این عرصه به  صفت آمــرشعبه  نطاقان   بخش  پشتو  « کبیرالموذعین » در رادیو قاهـره  تؤظیف  ګردید. 

مرحوم سعید افغانی  برعلاوه اینکه  درآموزش علوم ذکاوت خاصی  داشت ؛ شخصیت مهربان  ، دلیری و شجاع توام  با عواطف و احساسات  بشری،  خیر خواه ،  مردم  دوست ، صلح  و امنیت پسند، طرفدار سرسخت در مقاومت و دفاع  از عقاید  حقه اسلامی  واقعی  بـود ، که بنابر این  صفتش  در شب  حمله نظامی دولت اسراﺋیل  بالای کشور  مصر۱۹۶۷ میلادی  ،  با  قبول   تمام  خطرات  حیاتی ؛  به  رادیـو  قاهـره  رفت و برعلاوه  نشرات پشتو ، نشرات عـربی رادیو قاهره  را با  فصاحت زبان ، خلاقیت  ژورنالستی  و توضیحات  عالمانه فعال نگهداشت و از آنطریق مردم  و قوای مسلح  را  به  نفع  مردم  مصر ، جهان اسلام  و دولت  فـقید  جمال عبدالناصر رﺋیس  جمهور وقـت  جمهوری عربی  مصر  به  اتحاد ،  متانت  و پایداری  دعوت  کرد که به  پاس این  شجاعت  تاریخی  شان از جانب  فقید جمال عبدالناصر رﺋیس جمهور مصر رسمآ  به حضور  پذیـرفته  شده  ومورد تمجيد و ستایش شان  قرار گرفت.   

رﺋیس جمهور مصر ، با حضور داشت  وزیر ارشاد  و فرهنگ از  شجاعت  و  دلیری  سعید افغانی  قدردانی  کرده  و چنین  گفت : (  این  ابتکار شجاعانه  شما  کارنامه های علامه  سید جمال الدین افغانی  را  درخـاطرات مردم  مصر دوباره  تازه  ساخت ،  فلـهذا  دولت مصر از شما علا مه دوم و از مردم افغانستان  قلبآ  ابراز سپاس  مینماید . )  

سعید افغانی  در مقابل از  حسن نظر  و اخلاص  جلالتماب  فـقید  جمال عبد الناصر  سپاس و تشکر کرده  و بر روابط   تاریخی  بین  مردمان  دو کشور  تاکید  نمو د  و همچنان  جمال عبد الناصر  به وزیرارشاد وفـرهنگ اسلامی هدایت داد  تا  به  پاس  خدامات  سعید افغانی و تحکیم هر  چه  بیشتر روابـط  مردم « مصر و افغانستان » ؛  دو جلد  کتاب  شان  را بنام  های : «  شيخ  الااسلام عبدالله الانصاری الهروی و نابغهّ ءالشرق السيد  جمالالدين  الافغانی »  چاپ نماید .       

سعید افغانی بنابر ذکاوت و استعداد خارق العاده ئی که داشت،  توانست در مدت کمتر از پنج  سال اقامت خویش  در  کشور  جمهوری  عربی  مصر،  برعلاوه لیسانس  « اصول دیـن  »  ، دیپلوم « ماستری » و دیپلوم « دوکتورا»  راموفقانه در رشته «  فلسفه و الهیات  » از پـوهنتون مشهور اسلامی جهان « جامعه ّالازهـر الشریف» بدست آورد.

دوکتور محمد سعید سعید افغانی  با کمال افتخار و سربلند ی  در  سال ۱۳۴۷ هجری شمسی   به  وطن  خویش عـودت  کرد و به صفت «  استاد  »  در دارالمعلمین  روښان  « کابل »  و بعدآ  در پولتخنیک کابل   به  تدریس   مضمون  « تاریخ  اسلام »  پرداخت.

دوکتور محمد سعید «  سعید افغانی »  به شخصيت  انسان حرمت  میگذاشت ، با همه  با حوصله و فراخدلی برخورد  میکرد ،  اهـل منطق  و استدلال بود ، به محراب  فضیلت  وعلم احترام  بی شایبه داشت  و در اوج  جاه و جلال به تواضع زیست و منحيث فرزند صالح وطن و بمثابه محقق  پرتلاش و حقيقت جو ، بعد از غور و بررسی  همه جانبه اوضاع سياسی و اجتماعي  وطن بخاطر ایجاد یک « جبهه متحد ملی » شعار زيرا :
«  دین  هرعالم ، هرشخصيت  مذهبی ، هر وطنپرست  و هر انسان  صادق  آنست  که تمام  قدرت، استعداد  و دانش خود  را  وقف  مبارزه   بخاطر  آزادی  ملی  و اجتماعی ،  بخاطر صلح  و امنیت  بشریت  نماید . »  مطرح  کرد  و جهت تحقق  آن  به  مبارزه  صنفی  همچنان در جمع  جنبشهـای  دموکراتيک استادان  پوهنتون  کابل  و محصلان  (۱۹۷۲م  مطابق ۱۳۵۱ هجری شمسی )  پرداخت و به همکاری هریک :  مرحوم استاد فضل الربی  پژواک،  دوکتور محمداحسان  روستامل ،  پوهاند علـی  محمد زهما  وعـده يی ديگری از استادان ، طرح هسته  گذاری اتحادیه  استادان افغانستان  را تکمیل نموده ودر اولین  جلسه  موسسان افتخارآن را در یافت تا به نمایندگی ازکانون علمی خویش  به عضویت  رهبری  شـورای  مرکزی  و  متعاقبآ  به  صفت  معاون  شورای  مرکزی آن  اتحادیه انتخاب  گردد.  

استاد سعید افغانی  به همکاری استادان  دموکرات  کوشید ،  تا  اتحادیه استادان  پوهنتون کابل  را منحیث  مدافع  حقوق  صنفی  و حرکت  ممد  احیای  دموکراسی  در وطن  سوق  و رهبری نماید ،

بر علاوه اینکه اتحادیه رااز لغزش  به چپ و راست به  دور نگهداشت ،  زمینه و وسایل  را بخاطر تشکیل جبهه متحد ملی به اشتراک  فعال تمام  احزاب ، سازمانها و شخصیت های ملی و اجتماعی  آماده ساخت  که  بگونه  مثال  میتوان از جمله  فعالیت  و سازماندهی  موصوف  به  صفت  معاون  شورای مرکزی اتحادیه استادان  پوهنتون کابل ، در اجتماع  بزرگ  احتجاجیه  مـردم شهر کابل که در(  ۱۳ مارچ  ۱۹۷۳ میلادی )  در پارک زرنگار شهرکابل  تدویر گردیده  بود و در آن  نمایندگان  احـزاب و سازمانهای  مختلف  سیاسی ، ملی واجتماعی  اشتراک  و سخنرانی  نمودند ،  منحیث اولین   قدم علنی  بخاطـر  ایجاد  جبهه متحد ملی  درکشور بشمار  برد  که در مورد  محترم  محقق  م . ح .  بارق شفعیی خاطرات شان را بنام «  خوش درخشید  ولی  دولت  مستعجل  بود  »  چنین  نوشته  است :

( دکتور سعید افغانی  نه  تنها یک  طالب العلم ، با استعداد  سرشار  و خسته ګی  ناپزیر در آموزش علوم عصر  خود  بود ،  بلکه  عالمی جهید  در علوم فلسفه  و تصوف اسلامی ،  دانشمندی  وارد تاریخ  و فرهنګ کهن  سال  کشورو منطقه خویش و در تمام این عرصه ها استاد  توانا و آموزګار هنرمند و دانایی  نیز بود .

دکتور محمدسعید سعید افغانی  می کوشید  اتحادیه  را از   لغزش  به « چپ »  و «  راست »   به  دور نګهدارد ،  که  الحق  در آن  ګیرودار کار آسانی  نبود ، مع هذا ؛  اتحادیه  در مسایل  سیاسی  به  صورت محسوسی از مرکز به طرف «  چپ » اتخاذ  موضوع  میکرد  و  این  یکی  از عواملی  محبوبیت  بیشتر استاد سعید افغانی  در نهضت  ملی  و دموکراتیک  کشور  بود ، در عین  حال  او میکوشید  با استفاده از این  تجربه در زمینه  وسیعتری ، این  اشتراک  مساعی  در  بین   نیروهای سیاسی  دارای  تمایلات   ګوناګون  را ،  با  تجربه  به  نقاظ  مشترک در  اهداف  عمومی  شان ، به  اشتراک در یک  جبهه متحد دموکراتیک  و ملی در معرض  آزمایش قرار  دهد،  ولی  اتحاد ملی به  زمینه  و یا زمینه های عینی  مبارزات  متحد ملی ضرورت  داشت  و....    )                                                               

علامه دوکتور محمد سعید  « سعید افغانی »  هم عالم مجتهد  بود  و هم روحانی  ؛   هم  ملا  بود  و هم مدرس ؛ هم سیاست مدار بود و هم در راه عدالت صادق ؛  هم استاد  فلسفه بود  و هم الهیات ؛ هم در علوم دینی وارد بود و هم در علوم اجتماعی ؛  هم محقق پر تلاش و هم مبارز  راه  صلح  و آرامش  چنانچه  مرحوم  مولوی محمد هاشم « کامه وال » در خاطرات شان چنین نوشته است .     ( دوکتور صاحب سعید افغانی  ؛ صاحب قـوه قدسیه  بـود ؛ از نفس خویش  بـرآ مده و گذشته  بود، دائمـآ در فکر حصول  سعادت و آرامی  برای کـافه بشریت علی الخصوص برای  اهـل اسلام و اهـل وطـن  محبوب  خود  بود و ... )
 

سعید افغانی   قلم  توانا  داشت  ؛ او با نوشتن  بیشتر  از  «  سی و هفت »  جلد کتب  و  بيشتر  از «  دوهزار عنوان  مقاله و مضمون »  به زبانهای «  پشتو ، دری و عربی  »  البته  چه  در بخش  فلسفه ؛  چه هم  در دنیا ی  تصوف  و  چه  هم  در عالم  اجتماعیات !  آرزو داشت  تا  بشریت  را از در خشش حقایق آگاه سازد ، که در این  بحث کوتاه  صرف بگونه  مثال بخش اندک از اندرزهای جناب  شان  را خدمت  شما  پیشکش  میدارم :

ــ عـباد ت ؛  رکــن اساسی  مسلمانی  است !  پس بر هـر فـرد  مسلمان  واجب است  تا  با خلوص  نیت ، محبت و  متکی  بــر ارشادات رسول اکــرم صلی الله علیه  و سلم  ، فقـط  رب العالمین  را  پرستش  و عبادت ، خالصانه  نماید                                        

ــ زندگی  تحفه  حق تعالی ؛  بخاطر« سعادت و خوشبختی »  بشریت  است ؛  که آن  را میتوان  با  «  ریاضت و عبادت ، عشق  و محبت ، اعتماد  و باور ، صبر و  حوصله  و گذشت و فداکاری »  بدست آورد  و از مزایای آن  مستفید شد                                                                                                                                              

ــ  عشق و محبت !  جذبه ، الهام ،  میل روح ، انوار و تجلی الهی ؛  بر دل  پرهیزگاران  و مومنان صادق است  که  بالوسیله آن  میتوان  به  ثمره  نعمات  در گاه  الهـی  نایل  شد ؛ پس هــر آنکه  از این  نعمت  حـق تعالی  بـدور ماند ، غـافل است ؛  و جفا کــار                                                                                                                   

ــ  با شکر گذار از مزایای  زندگی  لذت  ببرید ،  بخاطر اینکه  فرصت از دست رفته  دوباره  میسر نمیگردد                                                                                          

ــ رمز سعادت  و خوشبختی  بشریت  در «  حسن خیر ،  تعقل سالم ، تعاون و همزیستی مسالمت امیز »  است                                                                                  

ــ رمز سعادت  و نیکبختی  دنیا  و عقبا  در کار عمل  خیر  مضمر است  و از همین جهت  است  که  قیامت و تباهی عمومی  آن  وقت  به میان  میاید که  مفکوره  و عمل  خیر  بکلی  از بین  برود                                                                                               

ــ زندگی شیرین است !  اگر با « عشق و محبت »  آن  را بناء  کرد و با  تعقل  سالم  از مزایای  آن  لذت  برد                                                                                 

ــ دنیا  زیبا است !  اگر به زیبائی  آن  کوشید  و از آن  حظ  برد                                                                

ـــ محبت « دوستی  و نشاط  قلب »  است  که  زمینه  و وسایل  تفاهم  و حظ  و لذت را در  وجود انسان  پرورش  میدهد  و مانع  رشد « کینه ، نـفرت  و کدورت » میگردد                                                                                    

ــ خانه و خانواده  کانون  سعادت و خوشبختی است !   درصورتیکه با « نیت پاک »  تهداب گذاری گردد ، با عقل  سیلم  و قلب مملـو ازعشق و محبت به  بقای آن  کـوشید و با « امانت  داری، صبر، حوصله ، گذشت و فداکاری »  به ضوابـط  آن احترام گذاشت و از آن  حفاظت  کرد                                                 

ــ  یکی از روش  های  اساسی  در تربیت  اطفال  آن  است  ؛  تا  والدین   با  «  محبت ، صميميت و  دوستی »  اطفال  خویش  را به  گوش کردن ، عادت  دهند  و بعدآ  آنها  را «   تربیت ،  تعلیم ، رهنمائی  و کمک »  دوامدار  نمایند  .                                 

اگـر این  روش  و شیوه  والدین ، در تربیت اطفال  شان  تـوام  با « دلسوزی ، اعتماد  و حوصله مندی » باشد ،  در آن  صورت  نتایج  و سطح  « مسوولیت،  فعالیت وعلاقمندی » اطـفال  در بـرابـر «  والدین ، خانواده  و جامعه »  موثر است .  

علامه  سعید افغانی  متاهل  بود  ،  نه  پسر  و دو دختر  داشت ،  که  از جمله   فعلآ  هفت  پسر  و یک  دختر شان  در قید   حیات  بوده  و  توام  با  مصروفیتهای  فرهنگی  و کلتوری ، رسالت  خویش را  در برابر وطن  و مردم  اداء  مینمایند .

دریغا ؛  مولانا محمد سعید « سعید افغانی»  خـوش درخشید  ولی دولت مستعجل   بود !  او به  تاريخ «  اول حوت  ۱۳۶۳  هجری »  مـریض  شد  و به  بتاریخ « هفـت حوت  ۱۳۶۳ هجری  شمسی » مطابق «  ۲۵   فبروری سال   ۱۹۸۵  ميلادی  »  ساعت   دو  بعـد از  ظهر ، روز  دوشنبه  به عمـر شصت و سه « ۶۳ » سالگی ضربان  قلب مهربانش در حالیکه کتاب  جدیدش را اصلاح  میکرد ، از حرکت باز ماند و درشفـاخانه اکادمی علوم طبی ، داعی اجل را لبیک گفت و بعالم جاودانی شتافـت« ا نالله و انا الیه را جعون ».

جنازه  مرحوم  سعید  افغانی   بتاریخ   «  ۲۶  فبروری   ۱۹۸۵ »  با  مراسم  خاص  توام  با  اشتراک  صدها تن «  علماء ، روحانیون ،  دانشمندان ، بزرگان  حکومت ، مخلصین ، شاگردان ، دوستان  و اقارب »   در مسجد  جامع  پل خشتی  شهرکابل  اداء  گردید  و مطابق  وصیت  شان  در  جوار  مرقد  حضرت تميـم الانصـار « رح »  در شهـدای صالحین کابل  به خاک سپرده شـد .

ماخذ و منابع :

ــ زما ژوند  : نوشته علامه سعید افغانی

ــ د سولی او تفاهم د لیاری مبلغ  دوکتور مولوی  محمد سعید افغانی :  نوشته سر محقق عیدالله خدمتگار بختانی

ــ جراید النجم   : موسس  مولوی  سعید افغانی

ــ اندرزهای دری : نوشته علامه سعید افغانی

ــ  تذکر مختصر در باره شخصیت الحاج دوکتور سعید افغانی :  نوشته مرحوم  مولوی  محمد هاشم  « کامه وال»

ــ -  خــوش درخشید ولی  دولت مستعجل  بود : نوشته محقق م . ح . بارق شفعیی  

ــ ششمین سال وفات شخصیت فرزانه سعید افغانی : نوشته سر محقق محمد صدیق سیلانی            

ــ ارواښاد مولانا سعید افـغانی اودهغه ټولنیز شخصیت :  مولوی غلام سرور منظور   

ــ په وطـن مین یو ستر استاد : نوشته پوهاند  داکتر  محمد قاسم   «  جمدر »

ــ د سولی او ټولنیز عدالت دلاری پیژندل شوی شخصیت  : نوشته  شاه محمود « حصین »

ــ  مبارز راه  صلح و تفاهم  :  ارگان نشراتی  د حق لاره .

ــ  سوله او تفاهم د سعید افغانی له نظره  : نوشته محمد رحیم   یوسفی

ــ  استاد سعید افغانی محقق پر تلاش وهم مبارزراه صلح وآزادی : نوشته ولی « فنی»            

ــ یک معلم و یک رهنمای خوب :  نوشته خلیل زمر                                      

ــ استاد افغانی د علم او فرهنګ دلاری یو تلپاتی نوم  : شماره ۴۸ مورخ ۱۳۶۹  روزنامه پیام .

ــ مرحوم استاد سعید افغانی : شماره ۳۱ مورخ ۱۳۶۹ جریده الاسلام.

ــ د سولی مبارز  : ارگان نشراتی  د حق لاره .

said-afghani@gmx.de
stratgeitudies@csyahoo.com

د سعید افغاني د سولی او تفاهم نشراتي ارګان  
 د نشراتي بورد  تر څـارنی لاندی  خپریږی .

  مؤسس        :  د حق دلاری کلتوري مرکز
 مسؤول مدیر   :  برهـان الدین  « سعیدی »

د تأسیس کال