تتبع  و نگارش :  برهان الدین « سعیدی » عضو شورای علمی مرکز مطالعات استراتیژیک افغان                   تاریخ نشر :    ۱۴ مارج ۲۰۰۸    میلادی

صوفی حقیقی کیست ؟

مجموع  ادیــان و بخصوص ادیان  آسمانی  به  ایــن  امــر متعقد هستند  که  تـوصل   به «  حقیـقت  و سعا دت  »   از طــریق  پرستش  و عــبادت خــالصانه  ذات  لایـــزال ؛  حاصل  میگـــرد .           

بطور خاص «   زهد ، عـباد ، مجاهــد ت ، ریا ضت  و ...  »  در ادیان  باعـث  آن  شد  تا  طـرایق  و سلاسل مختلف روحـانی  تـوام  با  رسوم ، و روش جداگانه،  پا به عرصه  وجـود   بگذارند  و با سیر حرکت دنیا  از نسل  بـه نسل و از سینه بـه  سینه  انتــقال  گردد  ،  که  یقینآ  سیر آن   تا  «  زمین  و بشریت » باقی است ، آدامه خواهـد  داشت .             

چنانچه عـلامه  محمد سعید  « سعید افغانی »   در یکی از  مناجات  خویش  بنام  «  الـهی  »  چنین  نوشته است :                                    

( الهـی ! سالها گذشت و قرنها به میان آمد و هنوزهـم سیرحرکت دنیا  در رفتن است، کسی نمی تواند  بگوید تا چند  این  دنیا باقی خواهند  ماند .  هنوز هـم انسان  با  این  حقیقت غور نمی کند  که زندگی  برای چیست ؟ و تا کی  و چند نسل  بشر خواهند  بود ؟ بلی !  این  کشیده گیها  لاینحل  است .. )                                                                                                                                  

دین مقدس اسلام ، دیـن عشق  و محبت  است ؛ که بمنظور حفظ   منافع  حیاتی  و آخروی ، عـدالت  و منافع عامه به میان  آمـده و یگانه راه  نجات و سعادت  دایمی بشر در آن  نهفته است و از جانب هـم  چون تصوف و فلسفه زاده و مولـود  فکر اگاهی  جوینده  به سوی یقین  « علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین  » است و اساس  و هـدف تصوف « اسلام  » و  « عشق و محبت  » است .                

بنآ  صوفیان  حقیقی  بودند  که  با آرایش  قلب ، تزکیه نفس  و اراستن با طـن  و ظاهـر به «  زهـد   و  مجاهدت  »  در این  راه  پرداختند  ،  تا  به  کلید  معرفت  نفس  که  معرفت  ذات  مقدس است ،  نائیل  گردند .

اما !  به مرور زمان ،  بخصوص بعد از  تشیکل  و به  و جـود  آمـدن سلاسل و طـرایق  مختلف توام با « روش ، انتظام و تعلقات » باعث آن شد  تا  انحرافات  زیادی  در مسلک  صـوفیه وارد  گردد  که در رابطه ، خواجه  عبدالله انصاری چنین گفته است :                                                         

( انحرافاتی  که در مسلک صوفی ها  اسلامی  اصیل  وارد  شد ، ناشی از عـوامل  ذیـل  است :          

ــ نزدیکی  به آرا‌ء  مسیحی ها   .                                                                                       

ــ نزدیکی  به آراء  بودایی ها  و زردشتی ها .                                                                      

ــ  در هم آمیختگی با آراء فلاسفه  متافزیک .                                                                      

ــ  ترویج خرافات ازناحیه کسانی که با اهل الله( ؟ ) شهرت گرفته است.                                       

ــ ضعف و کسالت و میل به راحتی .                                                                                   

ــ پیروی از تقالید  و حکایات و روایات  غیر مـوثق ،  عـدم اعتمام  به آنچه در کتاب و سنت آمده است . « ۱ »  )                                 

پس بر بنــیاد  اصل  فــوق  ، صوفی  حقیقی  کسی  است  که :        

۱ــ با  خلوص نیت ومحبت ؛  پروردگار عالمیان را «  مطابق کتاب  الله و سنت حضـرت محمد صلی الله علیه و سلم »  عبادت کند  وفقـط  از آن ذات حق و مقدس    «  پناه ،  رحمت ،  رستگاری و رهنمائی »  طلب نماید ، تا هیچ حرکت و سکونش ، درمخالفت با شریعت  و طریقت قرار نگیرد .

۲- با عــقاید اهـل سنت  و جماعت  متمسک  بــوده ،  دایمآ  در اعمال و عـبادات عـزیمت را اختـیار  کــند و با سلوک  و تقـوای واقــعی ،  به منفـعت ، سعادت  و خیر و سلم  جامعه  بشری ، مجاهـد ت  نماید . چنانچه شیخ فريدالدين محمد « عطار » در مورد چنین سروده است :                            

گــر تو بنشينی  به  بيكــاری مــدام   ــ   كارت ای  غافــل  كجا زيبا   شود  ؟

شاه نعمت الله ولی  موسس طریقت  نعمت اللهیه ، چنین  گفته است :                                             (  ای درويش !  صوفی  بايد که از هر حيث زحمات برادران  طريق  و ديگر مردم  را تحمل کند  و به جان و دل  پذيرا  باشد !   اما به هيچ  وجه نبايد مسايل  و دشواری های خود را  بر آنها  تحميل کند ؛ به عبارت  ديگر صوفی  کسی است  که بار ديگران را می برد   و بارش را بر دوش  کسی  نميگذارد  و به  همه  محبت  ميکند و از کسی انتظار محبت  ندارد . )

۳ــــ  صوفی کسی است  که  از طریق  علم  و هنر  و بخصوص  کسب  در جات «  علــم ،  وجـــد ، مقام  و  حــال  » به  «  سعادت و معراج  انسانی »  متوسل  گــردد .                                         

چنانچه علامه محمد سعید « سعید افغانی  » در کتاب  بنام «  دنجات او کامیابی لیار د علـم او فلسفی له نګـاه » چنین نوشته است :

  جای شک نیست  که خـداوند تعالی ماشین  حرکت  اين  دنـیا را  بدست  انسانها سپرده است ، تا از آن با استفاده ازعقل و فکر خویش استفاده مثمر نمایند ، البته این سعادت  و معراج  انسان  وابسته به علم  و هنر میباشد و ....    ضمنآ در مورد  بیت  ذیل  را نوشته است :

قلندران طـریقت به  نیــم  جو نخـرند  ــ  قبا اطلس انکس که از هنر عاریست

۴ــ صوفی کسی است که  با « زهــد و تقوی »  قوای ثلاثه  «  روح ، قلب و نفس » خود را از سلطه نفس اماره  (  انجام  اعمال  که خـلاف  احکام  قـرآنی  و سنت حضـرت  محــمد صلی الله علیه و سلم  باشد ) ، نجات  و آزاد  سازد و بخاطر رشد و تقویه نفس « لوامه  و مطمینه » که در ذات خود تشنه حقیقت و سعادت است ، عباد ت و ریاضت  کند .                                                                    

قـابل یاددهـانی است  که : آن  چه  کـه انسان  برای حقـیقت  دل « معرفت الهی  »  به  آن ضرورت  مبرم  دارد  ؛ خود  سازی و خود شناسی  « معرفت نفس »  است  ، که آن را میتوان  با مجاهـده  و تهذیب نفس در راه  شریعت  و طـریقت ،  حاصل  کرد .

چنانچه خواجه عبدالله  انصاری  فـرموده  است :                                                                     ( شریعت است که به برکت طریقت ، سالک را به حقیقت وصل میکند . بر سالک لازم  است به  گونه ای جذبه  و حرارت عشق  داشته باشد  که هیچ  کس آن را نفهمد  و درد و سوز عشق  را با  سکوت  توام  کند ، تا عوارض و موانع  بر او عارض  نشود .                                    

ضمنآ خواجه  بزرگ عبدالله انصاری می فرماید :               

اگر نجات  می خواهی !  بر گرفتاریها  شکیبا باش .                                                                

اگر بقا را می خواهی  !  خود را فـانی کـن .                                                                 

هـرگاه از این مراتب ؛ دستگیرت  شود!   پس شادمـان  باش .                                                  

و اگر بدان نرسیده ای ! در جست و جوی آن  باش  .                                                           

هـمدم  باش  ؛  نه دشمن  !                                                                                             

یار فروشی شیوه اسلام  است ؛  خود فروشی کفر خالص است. «۲» )

۵ ــ صوفی کسی است که  در فکر بهره های دنیای  فانی  نبوده  بلکه فــقر را بر غنا  ترجیح  داده  و ذل را بر عـز و با عشق و شوق وافر ، وتـوام  با روشنی آئینه  قلب؛  درراه تحقق و اصـول ( تـوبه ، انابـت ،  زهــد ،  ورع ،  قـناعت ،  صبر،  شکـر،  تـوکل ،  تسلیم ،  رضا ، محاسبه ، خـوف و رجا ، فقر ، صـدق ، مراقبه ، احسان ، قــرب ، اخلاص ، فـنا ،  بقــا ، تـوحـید ، تجــرید ، تفــرید ، تنـزیه  و عبودیت  )  بــپردازد  .

said-afghani@gmx.de
stratgeitudies@csyahoo.com

د سعید افغاني د سولی او تفاهم نشراتي ارګان  
 د نشراتي بورد  تر څـارنی لاندی  خپریږی .

  مؤسس        :  د حق دلاری کلتوري مرکز
 مسؤول مدیر   :  برهـان الدین  « سعیدی »

د تأسیس کال