د مینې په جواري  کښي بختاني  نه يي  زړه  ویوړ
هستي   چه يي له  وبښ زلمي   ګټله  دا  ویده  وه

د مولوی  محمد سعید  « سعید افغانی »  لینکه 

د ۱۳۲۵ هجری شمسي ـ کال ــ  ننګرهار

استاد  بختاني خدمتګار صاحب  د ملا آقا جان طبیب زوی دی، د ۱۳۴۳  هجری قمری  د لوی  اختر د میاشتې په نهمه « عرفه »  د  ۱۳۰۴ هجری شمسی  کال د سرطان په لسمه د چهار ښنبې د ورڅې د څاښت په مهال  د ننګرهار ولایت د سره  رود  په چهار باغ صفا کښې زیږیدلی  او نژدې تر شل  کلني پورۍ هلته او سیدلی دۍ، ددي مودې په ترڅ کښې یې پلار هلته طبابت کاوه . موریې د چهار باغ صفا او پلاریې د سره رود د بختان کلي دۍ.  اوس د کابل ښار د خیرخاني په دریمه برخه کښې اوسي  .

استاد بختانی خدمتګار صاحب  خپلې لومړنۍ  زده کړې په خپل کور کې  له خپل  مور او  پلار نه  پيل کړي او بيا د نورو استادانو څخه يې  پر  مخ بیولۍ دې .

عربي ديني علوم، فقه، تجويد، تفسير، حديث، اصول فقه، اصول حديث، عقايد، ميراث، صرف و نحو، بديع، بيان، معاني، حکمت او منطق یې د ننګرهار او کابل په اولسي خصوصي  مدرسو کښي ، د کابل عربي دارالعلوم د نصاب په معيار لوستي دي او د  « مولوي » درجې ته رسيدلى دى.

فارسي او عربي ادبيات، پخوانى طب او د رياضي درسونه یې  د  هغه وخت د اولسي مدرسو په معيار سرته رسولي دي.

تاريخ، جغرافيه، فزيک، کيميا او بيالوژي يې  « د بکلوريا په معيار »  په شخصي توګه مطالعه کړي ده . په فلسفه، ټولنپوهنه، سياست او سيکالوژئ کښې يې  پراخه مطالعه کړې ده .  

د دینی علومو، ادبیاتو، طب او ریاضی په برخه کې یې له نامتو او پیژندل شویو استادانو نه زده کړې ترلاسه کړی چې د ځینو نومونه یې داسې دی:
 خپل مور او پلار، د سره رود د قلعه نو حاجی ملا مدد، د چهار باغ صفا د حضرت صاحب د جامع جومات خطیب ملا محمد حفیظ، د حضرت صاحب د  جومات د حافظانو د مدرسې مشر استاد حافظ ملک، د جناب نقیب صاحب طبیب د علی خیلو ملا عبدالغنی ، د سره رود د شمسه پور مولوی عبدالله جان، د خوگیاڼو د نکړخیلو د جامع  جومات  خطیب مولوی میر عبدالواحد، لوګرى ملا عبدالودود معلم، د قاسم یکه میرانو مولوی امین ګل،  د لغمان  د تیګړو د پشه ای کلی اوسیدونکى مولوی عبدالرحیم،  د لغمان مولوی  فیض الله ،  د جناب نقیب صاحب خلیفه او د هغه د زامنو استاد مولوی محمد سعید سرروضه وال او ځینې نور.

انګریزی ژبه یې تر څلورم ریډره پورې، د پغمان له ښاغلی محمد عمر قریشی معلم سره لوستې ده.
په پښتو ژبه کې څوک استاد نه لری او خپله د خپل ځان ښوونکى دى.  په پښتو شعر او ادب کې یې لارښود  استادان ، استاد  ګل پاچا الفت ، استاد قیام الدین  خادم ، استاد  صدیق الله رښتین  او استاد عبدالروف بینوا دى .

استاد بختانې  صاحب  په روسی  ژبه  پوره بلدیت  لری . له ۱۹۶۳ – ۱۹۶۴  میلادی  کال  پورې  د  مسکو ښار د لومونوسوف په دولتی پوهنتون کې د روسی ژبی او ادبیاتو زده کړه تر لاسه کړې ، او د ژبې د تدریس او درسی موادو د تیارولو د میتود په برخه کې یې  ډیپلوم اخیستی  دى . د ترجمې  د میتود کورس یې هم هماغلته په بریالیتوب پاى ته رسولى دى

نوموړی د خپل ژوندانه  زیاته برخه د هیواد  په علمی،  تعلیمی، څیړنیزو، ادبی ، ژورنالیستی او ملی خدمتونو کې تیره کړې ده، په دې لړ کې ٢٣ کاله  په پښتو ټولنه  او ١۴ کاله د علومو اکاډمۍ  کې په علمی څیړنیزو فعالیتونو بوخت پاتې شوى دى.

 استاد بختانې  خدمتګار  صاحب  د ١٣٢۵  هجری شمسی  کال د وری  په لسمه  د دولت  د ماموریت لړۍ د ننګرهار ولایت د پوهنې مدیریت د ١١ مې رتبې مامور په  توګه  پیل کړى ،  په ١٣٢۶ هجری شمسی  کال د ننګرهار  د مطبوعاتو  په  مدیریت کې  د ننګرهار ولایت  د مرکز  د مامورینو د  پښتو کورسونو د استاد په حیث مقرر شو، دغه کورسونه رسماً د پښتو ټولنې پورى مربوط  وو .
د ١٣٣١ هجری شمسی  کال د زمری په میاشت کې د زېری جریدې  مسئول  مدیر  او د پښتو  ټولنى  مسلکی غړى شو.

هغه د ١٣٣۴ کال نه تر ١٣٣٩ هجری شمسی  کال پورې په  ترتیب  سره  د ننګرهار  د مطبوعاتو د مدیریت مرستیال او د پښتو  کورسونو آمر ؤ ، چې  پښتو ټولنى   پورې مربوط ؤ ، د ننګرهار مجلې  مسئول مدیر، د مطبوعاتو د مستقل ریاست د نشراتو د ریاست مسلکی غړى، د ننګرهار د مطبوعاتو لوى مدیر او د ننګرهار ورځپاڼې مسئول چلوونکى او بیا دوهم ځل د ننګرهار مجلې مسؤول مدیر په توگه یې دندې تر سره کړی دی.

 په ١٣٣٩ هجری شمسی  کال کې د پښتو ټولنې مسلکی غړى شو. د دغې ټولنې د ادبیاتو لوى مدیر او بیا د رئیس مرستیال شو او په ١٣۵۴ هجری شمسی   کال کې یې د څیړندوى علمی درجه تر لاسه کړه. وروسته د اطلاعاتو او کلتور په وزارت کې د هیواد ورځپاڼى  مسئول مدیر، د پښتو د  پراختیا او پرمختیا د ادارې آمر ، د خلکو د فرهنګ  ( فولکلور ) د ادارې آمر ، د پکتیا د  مجلې  مسؤل  مدیر، د هیواد د ورځپاڼى رئیس او سر محرر په توګه وظیفې تر سره کړی دی.

 په ١٣۶۴ هجری شمسی  کال کې د افغانستان د علومو اکاډمی علمی غړى شو ، دوه کاله  د علومو اکاډمۍ د غړیتوب سره د افغانستان د لیکوالو د ټولنې د ریاست مرستیال او لومړى  منشی  ؤ .
 بیا د علومو اکاډمۍ د علمی غړی په توګه پاتې شوى دى . په ١٣٧٣ هجری شمسی کال کې متقاعد شوى. بختانی خدمتګار صاحب  د پورته یادو شویو دندو تر څنګ وخت  په وخت  په ښونځیو او  کورسونو کې د پښتو، دری او عربی ژبو تدریس هم کړى او د کابل پوهنتون د ادبیاتو د پوهنځی د پښتو ادبیاتو د تاریخ د استاد په حیث خدمت کړى دى.

په ١٣٨٢ هجری شمسی  کال کې یو څه موده د افغان یووالی د اونیزې مسؤل مدیر و،  او په هماغه کال د علومو اکاډمۍ د ضرورت له مخې تقاعد یې ترفع او د ١٣٨۵ هجری شمسی کال د وږی میاشتې تر پیله پورې یې د دې اکاډمۍ د مشر علمی غړی په توګه خپلو علمی  وظایفو ته دوام  ورکړى او بیا تقاعد ورکړى شوى دى. د استاد وروستۍ دولتی رتبه مافوق ده.

استاد  بختانی صاحب  په ١٣۵۵ هجری شمسی  کال کې  د پښتو ټولنې لخوا  د څیړندوى  لوړه علمی درجه تر لاسه کړې،  وروسته د علومو اکاډمئ  لخوا دغه علمی  درجه  د سر محقق  په علمی  درجه واوښتله او په همدې درجه ومنل شو، چې دغه درجه د پوهنتون  د پوهاند  یا  « پروفیسر »  د درجې سره معادله  ده.

د استاد دزبږدو اتیا یمه  کلیزه د افغانستان  د علومو اکاډمې ، لخوا په یوه  درنه علمی  غونده  کښی نمانځل کیدله ، د افغانستان د علومو اکاډمی لوی ریس پخپله پرانبستو نکی و ینا کښی  وعده  ورکړه چه نوموړی استاد ته  د «  اکاډمیسن  »  د علمی درجې  دورکولو  په باب لوړ  و مقاماتو ته  وړاندیز کوې  . د غونډی د برخه والو له خوا ددی وعدی  هرکلی په  چکچکو او لولو سره  وشو ، مګر په عملی او رسمی توګه لایی  درک  معلوم  نه  دۍ . چه   د حق  د لاری  د کلتوری  مرکز  او  د افغان  ستراتیژیک  څیړنې  مرکز هیله  لری  چه   د استاد  بختانی  خدمتګار  صاحب  ؛   دا  علمی  درجه    «  اکاډمیسن  » په هکله ،  لوړ مقامات  جدی  توجه  وکړی .

استاد بختانی صاحب ؛ د هیواد او سیمی مشهور دانشمند ، د ژبو ، ادبیاتو او تاریخ تکړه څیړندوی ، منلی شاعر ، ماهر ژونالیست او فرهنګی ټولنیز ملی شخصیت دی .

هغه په پښتو او دری ژبو نظم او نثر لیکی او څیړنې کوی .  له عربی  او روسی  ژبو څخه یې  علمی څیړنیزې او ادبی ترجمعی کړی دی .  د سلو په شا و خوا کښی علمی او ادبی آثار تالیفات او تر جمې لری او تر زرو زیاتې  ټولنیزی او سیاسی مقالې  او مرکې یې  د هیواد او بهرنیو هیوادنو  په  رسنیو کښې خپرې شوی دی .

استاد بختانی صاحب د هیواد او بهر په ډیروعلمی ، ادبی څیړنیزو غونډو، سیمینارونو، سمپوزیمونو او کنفرانسونو کښی فعاله برخه اخستی ده . او په دی لړ کښې یی  پخوانۍ شوروی اتحاد ، پاکستان ، هنوستان ، عراق ، المان ،چکوسلواکیا او پولیند  ته علمی فرهنګی سفرونه  کړې دی .

استاد بختانی صاحب  په ۱۳۸۵ هجری شمسی « ۱۴۲۷ »  هجری قمری کال ،  عربستان  ته  د حج فریضی د ادا کولو لپاره ولاړ . اوس یو نوی  کلن دۍ ، په سپینه ژیره  په ډیر شوق ا و ذوق  مطالعه  کوی ،  قلم چلوی ، دعلم او ادب په خدمت بوخت  دی .
 درس  ورکوی د علومو د اکاډمۍ  د یو شمیر غړو د علمی پروژو لارښودنه  کوی او په ژبنیو ، ادبی ، ټولنیزو او سیاسی چارو کښی ځانله مستقل فکر او دریځ لرې .  هغه  ته د الله پاک له  دباره روغتیا  او با ثمره اوږد  ژوند  غواړو او  د چاپ  په اعتبار ، په کرونولو ژیکه بڼه د هغه د تالیفاتو نومبنود وړاندې  کوو:

د سرمحقق بختانی خدمتګار یو لړآثار

 ــ په اسلام کښې د ښځو حقوق – د مصرد (المنار) د جریدې د مدیر، رشید رضا، د (الوحى المحمدی) له کتاب څڅه ترجمه  د ١٣٢٧ هـ ش چاپ 

ــ مصایب الدخان (د تمباکو زیانونه) د مصر د (الازهر)

ــ د استاد سید محمد عبدالغفار الهاشمی الافغانى د عربی کتاب ژباړه – د ١٣٣٢ هـ ش چاپ . دوهم ایډیشن له زیاتونو سره بیا ترجمه  د ١٣۴٨ هـ ش چاپ   

 ــ اراده – (روحیات) – د پروفیسر غلام حسن مجددى له دری لیکنې نه ژباړل شوی او د آریانا دایرة المعارف د یو شمیر نورو لیکنو ژباړه – د ١٣٣٢ هـ ش چاپ

ــ شعر او ادب  د پښتو د معاصر شعر او ادب تیوریکی څیړنه ټولونه ، سریزه او اهتمام د ١٣٣٣ هـ ش چاپ

ــ  د زړۀ راز  د شعرونو لومړئ مجموعه  د ١٣٣۵ هـ ش چاپ .

ــ   پښتانه د علامه اقبال په نظر کښې  ١٣٣۵ هـ ش

 ــ میرزا عبدالرحیم رحیمى ( احوال و اشعار ) بزبان درى  ١٣٣۵ هـ ش . چاپ دوم با افزونى ها   ١٣٨٠ هـ ش

ــ  پښتنی خویونه _ ادبی ټولنپو هنیزه څیړنه  ١٣٣۵ هـ ش

ــ د ملنگ جان خوږې نغمې  ټولونه ، سمون ، سریزه او ترتیب   ١٣٣۵ هـ ش . دوهم چاپ له زیاتونو سره  ١٣۴٨ هـ ش

ــ خوږې ترخې  د ادبی او انتقادی نثرونو مجموعه   د ١٣٣۶ هـ ش چاپ 

ــ سیدو ملنگ   موزیکال اصلاحی ډرام په څلور وپردو کښې  په ننگرهار نندارې کښې ښودنه : ١٣٣٨ هـ ش  په کابل کښې چاپ ١٣۴١ هـ ش

 ــ علمی آزمېښتونه په ساده وسایلو  ساینسى درسی مرستیال – د موریس پارکر لیکنه – د استاد غلام علی آیین له دری ترجمې نه پښتو شوی – ١٣۴١ هـ ش 

ــ راز   د شعرونو دوهمه مجموعه   ١٣۴٢ هـ 

ــ پښتو کلی څلورم ټوک   درسی   ١٣۴۵ هـ 

ــ شرنگ   د شعرونو درېیمه مجموعه   ١٣۴۶ هـ ش

ــ معاصر ادیبان   تذکره   ١٣۴٧ هـ ش

ــ توربریښ   د پښتنو ملی تاریخی شفاهی سندرې   ټولونه ، ترتیب او سریزه   ١٣۴٧ هـ ش   دوهم چاپ   ١٣٨٧ هـ ش 

ــ پښتو لنډې کیسې   د لنډو د استانونو مجموعه  ١٣۴٧ هـ 

ــ  د خوشحال خان خټک ربا عیات دا کادمیک متن جوړونه   له ملگرو سره  ١٣۴٩ هـ ش

ــ د پښتو ټولنې رئیسان او غړی ( تذکره )   ١٣۴۶ هـ ش  

ــ ابربهارى   د دری شعرونو مجموعه  ١٣۵١ هـ ش

  ــ مرغلرې   د ادبی نثرونو مجموعه  ١٣۵١ هـ ش

  ــ د پښتوپت   د لنډو د استانونو مجموعه   ١٣۵٢ هـ ش  

  ــ دیونس خیبری دیوان _ نقل ، سمون ، سریزه ، اکادمیک متن او اهتمام   ١٣۵۶  هـ ش

 ــ دپادری هیوز کلید افغانى   سریزه ، تعلیقات او لغتنامه  ١٣۵۶  هـ ش

  ــ پښتانه شعرا ء څلورم ټوک  تذکره   ١٣۵٧ هـ ش

  ــ د افغانستان سفر له روسی نظم څخه پښتو منظومه ترجمه   ١٣۵٧ هـ ش  

  ــ پښتو چاپی آثار   ټولونه ، اوډنه او سریزه  ١٣۵٧هـ ش  

  ــ د گلوکر  د شعرونو پنځمه مجموعه   ١٣۵٩ هـ ش

    ــ څورب او خوار  له روسی څخه د انتون چیخوف د داستانونو ترجمه   ١٣۵٩ هـ ش

    ــ د زړه آواز  د شعرونو انتخابی مجموعه ١٣۶٣ هـ ش  

   ــ شفق  د شعرونو مجموعه   ١٣۶٣هـ ش

  ــ تذکرة الشعرا ء   تدوین ، سریزه او حواشی  ١٣۶٣ هـ ش

   ــ د باچا خان لیکونه لومړى ټوک   ټولونه ، اوډنه ، سریزه او حواشی   ١٣۶٣ هـ ش 

  ــ زمونږ وطن د جرگو وطن  تاریخی   ١٣۶۴هـ ش

   ــ د سولې اوآز ادئ قهرمان خان عبدالغفار خان   تذکره   ١٣۶۶ هـ ش

   ــ د بابا مشالونه   د باچا خان وجیزې  انتخاب ، ټولونه او سریزه ١٣۶۶ هـ ش

  ــ د اخلاص هدیه   د خان عبدالغفار خان په باره کښې شعرونه   ټولونه ، اوډنه او سریزه   ١٣۶۶ هـ ش

  ــ د سولې او تفاهم د لیارې مبلغ  دوکتور سعید افغانى، د دوهم تلین په ویاړ. تذکره  ١٣۶۶هـ ش

  ــ پښتانه شعرا ء پنځم ټوک   تذکره   ١٣۶٧ هـ ش

  ــ سوله او سلام د اسلام په رڼا کښې   دینی څیړنه   ١٣۶٧هـ ش

  ــ د خان عبدالغفار خان اندونه او انځورونه   ټولونه ، اوډنه او سریزه   ١٣۶٨ هـ ش

  ــ د پاکستان اسلامی ماهیت . .   تاریخی  ١٣۶٨هـ ش    

ــ د ملی ادب اوژور نالیزم خادم  د استاد قیام الدین خادم تذکره   ١٣۶٨ هـ ش   دوهم چاپ   ١٣٨۶ هـ ش   درېیم چاپ   ١٣٨٧ هـ ش

   ــ فراقنامه  منظومه  ١٣٧٨هـ ش

   ــ زما استاد الفت   تذکره او ادب څیړنه   ١٣٨٠هـ  

ــ خوشحال خان او یو څوفرهنگیالی خټک  تذکره او ادب څیړنه  ١٣٨٠ هـ ش

ــ گلنامه بولـله   ١٣٨١هـ ش

ــ  د ملی ادب او ژور نالیزم یو هیر شوى خدمتگار شمس الدین قلعټکى  تذکره  ١٣٨١هـ ش

 ــ ترنم دل ــ مجموعۀ اشعار درى  ١٣٨١هـ ش

  ــ ویرنې  د شعرونو مجموعه  ١٣٨١هـ ش

  ــ خدمتگار د فقیر خېل په کتب خانه کښې  خاطرې او څیړنى  ١٣٨٢ هـ ش 

ــ د قرآن شریف ځینې خطی نسخې  تجویدونه ، تفسیرونه ، مفسران او مدرسى  ١٣٨٣هـ ش

ــ د بیاض دیوان نقل سمون حاشیې او سریزه ( اکاډمیک متن) ١٣٨٣ هـ ش

  ــ زه ، ملنگ جان او خوږې نغمې  تذکره او خاطرې ١٣٨٣ هـ ش 

ــ د باچا خان لیکونه  ټولونه ، اوډنه ، سریزه او حواشی ١٣٨۴ هـ ش  د لومړی  او  دوهم  ټوک یو ځاى دوهم چاپ  ١٣٨٧ هـ ش

  ــ بشربت مجبور ورنجور در آستانه هزارۀ سوم میلادىاجتماعى سیاسى ١٣٨۴ هـ ش 

ــ پښتو پالنه او ژب څیړنه  ١٣٨۴ هـ ش

ــ حماسه ویونکى مبارز شاعر اجمل خټک ایډیټ ، سریزه او اهتمام ١٣٨۴هـ ش

  ــ د سید جمال الدین افغان د ژوندانه هدف  ١٣٨۵ هـ ش

  ــ د هیلې د هیلئ سپین وزر  بدیعی ترجمې  ١٣٨۶هـ ش

  ــ ددین ستورى مولانا نجم الدین دهډی اخوانزاده  ١٣٨۶هـ ش

ــ ستارۀ دین مولانانجم الدین اخونزاده هده ترجمۀ محترم فضل الرحمن فاضل  ١٣٨٧ هـ ش

  ــ د سپین غره په لمنو کښې  سیاسی ، ټولنیزې لیکنې ١٣٨۶ هـ ش

ــ شجرۀ پیر پټان  مرتب : غلام حبیب نوابى  تصحیح ، تنقیح ، ایډیټ ، مقدمه و اهتمام ١٣٨۶ هـ ش

  ــ د گلکڅونو په ارمان د څلوریزو مجموعه  ١٣٨٧هـ ش

  ــ پیر افغانان د حکیم الله تصور لیکنهایډیت ، سریزه او چاپڅارنه ١٣٨٧

  ــ بازتاب رویداد هاى تاریخى در سروده هاى اولسى پشتو   ١٣٨٧هـ ش

  ــ دوه ادبی لیکونه  ١٣٨٧ هـ ش

ــ د کوشانى دورې ځینې یادگارونه  تاریخی ، لرغون پوهنه  ١٣٨٧ هـ ش

  ــ د حج سفر کیسې او خاطرې  ١٣٨٧ هـ ش

  ــ فخر افغان او افغانستان   ١٣٨٧ هـ ش

  ــ ابن سینا ادیب طبیب  ١٣٨٨ هـ ش

   ــ د نارنج بهار تاریخی ، ادبی ، څیړنیز او طبی  ١٣٨٨ هـ ش

چاپ لاندې  

ــ تازه گلونه  د معاصرو شاعرانو د شعرونو انتخابی مجموعه   انتخاب   ټولونه ، سمون ، اوډنه او اهتمام  

ــ اقبال ، افغان او  افغانستان     

 ــ رسالۀ (تعاملات حقوقیه و جزائیه ملى نگارش عبدالرحمان پژواک . استنساخ ، تصحیح ، تنقیح و پیشگفتار

  ــ یودوه گوتې کاغذ  ــ  د خدمتگار مکاتبې

  ــ د خدمتگار د اشعارو کلیات

ناچاپه آثار

   ــ د مرغلرو لټون   ادب څیړنه

   ــ دستور وانجمن  ادبی څیرې او څیړنې

   ــ د کتابو کتنه  بیبلیو گرافی

   ــ پښتانه شعرا، شپږم ټوک   تذکره

  ــ پښتانه شعرا ، اووم ټوک  تذکره

   ــ تذکره نویسئ معاصر به ارتباط شعر درى در افغانستان

   ــ دیوان خلیفه قاسم قاسمی چهار باغى  نقل ، تنقیح ، مقدمه و 

  ــ در گسترۀ ادب درى ، پژوهشهاى ادبى

    ــ د ملی شاعر ژوند او هنر  ــ  د ملنگ جان په باره کښې

    ــ رنگین غوندې عذاب  ــ  د اجمل خټک ژوند اوفن

    ــ د خدمتگار طبی لیکنې

    ــ د هیواد د بیا رغولو په هیله   ټولنیزې سیاسی لیکنې

    ــ د احمد گل شاعری

    ــ د ملک نعیم سندری

    ــ د بینا د وړو لوبې

    ــ د خاطراتو دفتر

    ــ افغانستان   د شعرونو مجموعه

    ــ تشد د او نفرت   څلوریزې

    ــ د زړه زخمونه   بوللـه

    ــ د میراث ضابطه   فقهی

     ــ ویښ زلمیان  « کار لاندې »

  ــ د شوروی اتحاد سفر

    ــ یوه هفته په اوزبکستان کښې

    ــ د چکوسلواکیا او پولیند سفر

  ــ د عراق سفر

  ــ د بن سفر

  ــ چکچکستان زنده باد ــ خاطرې

  ــ د خدمتگار د کتابخونې خطی او نادرې نسخې  بېبلیو گرافی د کار لاندې